MP Board कक्षा 10वीं Sanskrit त्रैमासिक परीक्षा 2025-26 – pdf download

    MP Board कक्षा 10वीं Sanskrit traimaasik paper 2025-26: सम्पूर्ण जानकारी और तैयारी का मार्गदर्शन मध्य प्रदेश माध्यमिक शिक्षा मंडल (MPBSE) द्वारा आयोजित कक्षा 10वीं की त्रैमासिक परीक्षा छात्रों के लिए साल की पहली और सबसे महत्वपूर्ण परीक्षाओं में से एक है। यह परीक्षा न केवल छात्रों के प्रदर्शन का मूल्यांकन करती है बल्कि उन्हें वार्षिक बोर्ड परीक्षा के लिए तैयार करने में भी मदद करती है। शैक्षणिक सत्र 2025-26 के लिए, यह परीक्षा छात्रों के लिए एक महत्वपूर्ण पड़ाव है, जो उन्हें अपने पाठ्यक्रम (syllabus) की शुरुआती समझ और तैयारी का मौका देती है। इस लेख में, हम आपको MP Board 10th त्रैमासिक परीक्षा 2025-26 से संबंधित सभी महत्वपूर्ण जानकारी प्रदान करेंगे, जिसमें टाइम टेबल, सिलेबस, प्रश्न पत्र और तैयारी की रणनीतियाँ शामिल हैं।

यहाँ से डाउनलोड करें:

नीचे दी गई तालिका में, आप सभी विषयों के लिए MP Board 10th All Subject Trimasik Paper 2025-26 डाउनलोड कर सकते हैं। हमने प्रत्येक विषय के लिए अलग-अलग लिंक प्रदान किए हैं।

विषय (Subject)	डाउनलोड लिंक (Download Link)
हिंदी (Hindi)	डाउनलोड करें
अंग्रेजी (English)	डाउनलोड करें
गणित (Mathematics)	डाउनलोड करें
विज्ञान (Science)	डाउनलोड करें
सामाजिक विज्ञान (Social Science)	डाउनलोड करें
संस्कृत (Sanskrit)	डाउनलोड करें

MP Board 10th Sanskrit त्रैमासिक परीक्षा 2025-26 -PDF Download –

 

त्रैमासिक परीक्षा 2025-26

कक्षा – 10वीं

विषय – Sanskrit ( संस्कृत )

---

प्र. 1. उचितं विकल्पं चित्वा लिखत – (1×6=6)

(i) फलशब्दस्य प्रथमा विभक्तेः बहुवचनम् रुपम् अस्ति-

(अ) फलानि

(ब) फलम्

(स) फले

(द) फलात्

 

(ii) बालकशब्दस्य पञ्चमी विभक्तेः रुपम् अरित-

(अ) बालकेन

(ब) बालके

(स) बालकः (द) बालकात्

 

(iii) बालिकाशब्दस्य चतुर्थी विभक्तेः रुपम् अस्ति

(अ) बालिकाये

(ब) बालिकया

(स) बालिकाम्

(द) बालिकायाः

 

(iv) रामशब्दस्य सप्तमी विभक्तेः एकवचनं अस्ति

(अ) रामः

(ब) रामे

(स) रामेः

(द) रामात्

 

(v) अधोलिखितेषु अव्ययम् अस्ति-

(अ) रामः

(ब) मोहनः

(स) सर्वत्र

(द) बालकः

 

(vi) अधोलिखितेषु अव्ययम्न अस्ति-

(अ) एवं

(ब) अद्य

(स) अत्र

(द) छात्रः

 

(vii) ‘रामे:’ इत्यत्र विभक्तिः अस्ति-

(अ) प्रथमा

(ब) द्वितीया

(रा) तृतीया

(द) चतुर्थी

(viii) ‘बालकात्’ पदे विभक्तिः अस्ति-

(अ) चतुर्थी

(ब) पंचगी

(स) षष्ठी

(द) सप्तमी

 

(ix) ‘रमायाम्’ पदे विभक्तिः अस्ति-

(अ) तृतीया

(ब) द्वितीया

(स) सप्तमी

(द) षष्ठी

 

(x) ‘रामस्य’ पदे विभक्तिः वचनं च अस्ति

(अ) तृतीया एकवचनम् (ब) द्वितीया एकवचनम् (स) सप्तमी एकवचनम्

(द) षष्ठी एकवचनम्

 

(xi) ‘त्वं प्रतिदिनं कुत्र गच्छसि’ इत्यत्र अव्ययम् अस्ति

(अ) त्वम्

(ब) कुत्र

(स) प्रतिदिनम्

(द) गच्छसि

 

(xii) ‘बालकः सहसा निर्णय: करणीयः’ इत्यत्र अव्ययम् अस्ति-

(अ) ‘बालकः

(ब) सहसा

(स) निर्णयः

(द) करणीयः

 

(xiii) नदीशब्दस्य द्वितीया विभक्तेः एकवचनम् रुपम् अस्ति-

(अ) नद्या (ब) नद्याम्

(स) नदीम्

(द) नदीः

 

(xiv) लताशब्दस्य चतुर्थी विभक्तेः रुपम् अरित-

(अ) लतया

(ब) लतयोः

(स) लताये

(द) लताम्

 

(xv) गुनिशब्दस्य प्रथमा विभक्तेः रुपम् अस्ति

(अ) मुनयः

(ब) मुनेः

(स) मुनिम्

(द) मुनेः

 

(xvi) अधोलिखितेषु स्त्रीलिङ्गशब्दरूपं न अस्ति-

(अ) रमा

(ब) लता

(स) बालिका

(द) राम

 

(xvii) अधोलिखितेषु अव्ययपदं न अस्ति-

(अ) शनैः शनैः

(ब) सह

(स) सर्वत्र

(द) सहसा

 

(xviii) अधोलिखितेषु अव्ययम् अस्ति-

(अ) लता

(ब) बालिका

(स) अत्र

(द) छात्रः

 

प्र. 2. कोष्ठकात् चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत- (1×6=6)

(i) द्विगु-समासस्य उदाहरणं. अस्ति। (रोगमुक्तः / त्रिभुवनम् )

(ii) द्वन्द्व-समासस्य उदाहरणं. अस्ति। (जलमग्नः / हरिहरौ)

(iii) तत्पुरुष-समासस्य उदाहरणं.. अस्ति। (राजपुरुषः / असत्यम्)

(iv)’ सूर्योदयः’ पदे.. सन्धिः अस्ति। (दीर्घसन्धिः / गुणसन्धिः)

(v) बहुव्रीहि समासस्य उदाहरणं………अस्ति। (पीताम्बरः / त्रिभुवनम्)

(vi) अव्ययीभाव समासस्य उदाहरणं……………… अस्ति। (यथाशक्ति / सीतारामौ)

(vii) कर्मधारय समासस्य उदाहरण………………अस्ति। (नीलोत्पलम्/ सप्तशती)

(viii) ‘पार्वतीपरमेश्वरौ’ पदे समासः………… अस्ति। (तत्पुरुषः / द्वन्द्वः)

(ix) ‘सुपुरुषः’पदे समास……अस्ति। (कर्मधारयः / अव्ययीभावः)

(x) ‘त्रिभुवनम्’पदे समासः…………. अस्ति। (तत्पुरुषः / द्विगुः)

(xi) ‘चौरभयम्’पदे समासः……………. अस्ति। (तत्पुरुषः / कर्मधारयः)

(xii) ‘अनुरूपम्’पदे समासः…………… अस्ति। (बहुव्रीहिः / अव्ययीभावः)

(xiii) ‘चन्द्रशेखरः ‘पदे समासः………….. अस्ति। (द्वन्द्वः / बहुव्रीहिः

(xiv)’ सूर्योदयः’ पदे… . सन्धिः अस्ति। (दीर्घसन्धिः / गुणसन्धिः )

(xv)’ अद्यैव’ पदे………….. सन्धिः अस्ति। (यणसन्धिः / वृद्धिसन्धिः)

(xvi)’ यदि + अपि सन्धियुक्तपदं ……….. भवति। (यद्यपि / यदपि)

(xvii)’ ममैव’ पदे……… …. सन्धिः अस्ति। (वृद्धिसन्धिः / गुणसन्धिः)

(xviii)’भाग्योदयः’ पदे…………. सन्धिः अस्ति। (यणसन्धिः / गुणसन्धिः )

(xix)’ भानु + उदयः सन्धियुक्तपदं …………….. भवति। (भानूदयः / भानुयः)

(xx)’ नमस्कारः’ पदे………… सन्धिः अस्ति। (विसर्गसन्धिः / गुणसन्धिः)

(यणसन्धिः / विसर्गसन्धिः ) (xxi)’ मनोरथः’ पदे………………. . सन्धिः अस्ति।

(xxii)’ नमः + ते सन्धियुक्तपदं…………….. भवति। (नमस्ते / नमते)

(xxiii)’ ‘व्यंजनसन्धेः’ उदाहरणम्…………….. अस्ति। (गणेशः / वागीशः )

(xxiv)’ विसर्गसन्धेः’ उदाहरणम्………………… अस्ति। (पुरस्कारः / देवेन्द्रः)

(xxv)’ यणसन्धेः’ उदाहरणम्……….. अस्ति। (महोत्सवः / इत्यादि)

 

प्र. 3. उचितं युग्ममेलनं कुरुत –

(क) भवति

(ख) गम् धातोः

 

(i) अनु

 

(ii) लृट्लकारः

 

(ग) पठसि                   (iii) भूधातोः

(घ) भविष्यकाले          (iv) प्र

(ङ) अनुगच्छति          (v) मध्यमपुरुषः

(च) प्राचार्यः               (vi) गच्छति

 

(क) पश्यति             (i) अव

(ख) पठ् धातोः        (ii) ललकारः

(ग) पठसि             (iii) दृश् धातोः

(घ) भूतकाले           (iv) उप

(ङ) अवतरति          (v) मध्यमपुरुषः

(च) उपहरति           (vi) पठति

 

(क) प्रथमपुरुषः        (i) वि

(ख) उत्तमपुरुषः         (ii) अपठत्

(ग) लोट् लकारः         (iii) लिखति

(घ) ललकारः            (iv) अधि

(ङ) विजययते           (v) भवतु

(च) अधिराजते             (vi) पश्यामि

 

 

प्र. 4. एकपदेन उत्तरम् लिखत – (1×6=6)

(i) वृषभः कुत्र पपात?

(ii) केन सम्बन्धेन वाल्मीकिः लवकुशयोः गुरुः?

(iii) अत्र जीवितं कीदृशं जातम् ?

(iv) बुद्धिमती कुत्र व्याघ्रं ददर्श ?

(v) सर्वदा सर्वकार्येषु का बलवती ?

(vi) अत्र जीवितं कीदृशं जातम् ?

(vii) कुत्सितवस्तुमिश्रितं किमस्ति ?

(viii) दुर्बले सुते कस्याः अधिका कृपा भवति ?

(ix) कुशलवौ कम् उपसृत्य प्रणमतः?

(x) मनुष्याणां महान् रिपुः कः?

(xi) गुणी किं वेत्ति?

(xii) उदयसमये अस्तसमये च कः रक्तः भवति?

(i) ‘क्रीडितुम्’ इत्यस्मिन् पदे प्रत्ययः अस्ति?

(ii) ‘पठित्वा’ इत्यस्मिन् पदे प्रत्ययः अस्ति?

(ii) ‘टाप्’ इत्यस्मिन् प्रत्ययस्य उदाहरणम् अस्ति?

(iv) ‘हसनीयम्’ इत्यस्मिन् पदे प्रत्ययः अस्ति?

(v) ‘गन्तव्यम्’ इत्यस्मिन् पदे प्रत्ययः अस्ति?

(vi) ‘शतृ’ इत्यस्मिन् प्रत्ययस्य उदाहरणम् अस्ति?

(vii) ‘यजमानः’ इत्यस्मिन् पदे प्रत्ययः अस्ति?

(viii) ‘कृतवान्’ इत्यस्मिन् पदे प्रत्ययः अस्ति?

(xi) ‘शानच्’ इत्यस्मिन् प्रत्ययस्य उदाहरणम् अस्ति?

(x) ‘बालिका’ इत्यस्मिन् पदे प्रत्ययः अस्ति?

(xi) ‘हसन्’ इत्यस्मिन् पदे प्रत्ययः अस्ति?

(xii) ‘ल्यप्’ इत्यस्मिन् प्रत्ययस्य उदाहरणम् अस्ति?

 

प्र. 5. शुद्ध वाक्यानां समसम् ‘आम्’ अशुद्ध वाक्यानां समझं न इति लिखत- (1×6=6)

(i) ‘आम्रम्’ पदस्य पर्यायपदं रसालम् अस्ति।

(ii) ‘शरीरम्’ पदस्य पर्यायपदं तनुः नास्ति।

(iii) ‘वनम्’ पदस्य पर्यायपदं कान्तारम् अस्ति।

(iv) ‘पत्नी’ पदस्य पर्यायपदं भार्या न अस्ति।

(v) ‘शीघ्रम्’ पदस्य पर्यायपदं सत्वरम् नास्ति ।

(vi) ‘तनयः’ पदस्य पर्यायपदं सुतः अस्ति।

(vii) ‘सहस्रदीधितिः’ पदस्य पर्यायपदं सूर्यः नास्ति।

(viii) ‘कृच्छ्रेण’ पदस्य पर्यायपदं काठिन्येन अस्ति।

(ix) ‘इन्द्रः’ पदस्य पर्यायपदं वासवः नास्ति।

(x) ‘मूर्खः’ पदस्य विलोमपदं पंडितः नास्ति ।

(xi) ‘सम्पतौ’ पदस्य विलोमपदं विपत्तौ अस्ति।

(xii) ‘सुकरम्’ पदस्य विलोमपदं दुर्वहम् अस्ति।

(xiii) ‘निर्मलम्’ पदस्य विलोमपदं समलम् अस्ति।

(xiv) ‘प्रथमः’ पदस्य विलोमपदं द्वितीयः अस्ति।

(xv) ‘अधुना’ पदस्य विलोमपदं पश्चात् अस्ति।

(xvi) ‘सुलभः’ पदस्य विलोमपदं दुर्लभः अस्ति।

 

(i) ‘अतिदीर्घः प्रवासः’ इत्यत्र प्रवासः विशेष्यपदम् अस्ति।

(ii) ‘सुंदरी बालिका ‘इत्यत्र बालिका विशेषणपदम् नास्ति।

(iii) ‘हृदयग्राही स्पर्श: ‘इत्यत्र स्पर्शः विशेष्यपदम् नास्ति ।

(iv) ‘जननी तुल्यवत्सला ‘इत्यत्र जननी विशेषणपदम् अस्ति।

(v) ‘क्रुद्धः कृषीवल: ‘इत्यत्र कुद्धः विशेष्यपदम् नास्ति ।

(vi) ‘दुर्बलम् वृषभम्’ इत्यत्र वृषभम् विशेष्यपदम् अस्ति।

(vii) ‘कश्चित् कृषकः’ इत्यत्र वृषभम् विशेष्यपदम् अस्ति।

 

६ प्रश्नतः १० प्रश्नपर्यन्तम् (कुलप्रश्नाः ५) अङ्काः (१०)

अधोलिखितं प्रश्नानाम् उत्तराणि संस्कृतभाषायाम् लिखत-

 

प्र. कस्मात् कारणात् महानगरेषु संसरणं कठिनं वर्तते ?

प्र. कविः कुत्र सञ्चरणं कर्तुम् इच्छति ?

प्र. अस्माकं पर्यावरणे किं किं दूषितम् अस्ति?

प्र. रामः लवकुशौ कुत्र उपवेशयितुम् कथयति ?

प्र. कुशलवयोः वंशस्य कर्ता कः?

प्र. कुशलवयोः मातरं वाल्मीकिः केन नाम्ना आह्वयति ?

प्र. जननी कीदृशी भवति ?

प्र. मातुः अधिका कृपा कस्मिन् भवति?

प्र. लोके महतो भयात् कः मुच्यते ?

प्र. बुद्धिमती केन उपेता पितुर्गृहं प्रति चलिता ?

प्र. वसन्तस्य गुणं कः जानाति ।

प्र. अस्माभिः कीदृशः वृक्षः सेवितव्यः?

प्र. इन्द्रः दुर्बलवृषभस्य कष्टानि अपाकर्तुं किं कृतवान् ?

प्र. निःसंशयं कः कृतान्तः मन्यते ?

प्र. कविः किमर्थ प्रकृतेः शरणम् इच्छति?

प्र. केन समः बन्धुः नास्ति ?

प्र. यदि राजा सम्यक् न भवति तदा प्रजा कथं विप्लवेत् ?

प्र. अन्ते प्रकृतिमाता प्रविश्य सर्वप्रथमं किं वदति ?

प्र. अन्ते सर्वे मिलित्वा कस्य राज्याभिषेकाय तत्पराः भवन्ति?

प्र. रामाय कुशलवयोः कण्ठाश्लेषस्य स्पर्शः कीदृशः आसीत् ?

प्र. नराणां प्रथमः शत्रुः कः?

प्र. माता सुरभिः किमर्थम् अश्रुणि मुञ्चति स्म ?

प्र. बालभावात् हिमकरः कुत्र विराजते ?

 

प्र. 11. अधोलिखितानि वाक्यानि कः कं प्रति कथयति (कोऽपि द्वौ)

(i) विरम विरम आत्मश्लाघाया।

(ii) सव्यवधानं न चारित्र्यलोपाय।

(iii) भवान् कुतः भयात् पलायितः ?

(iv) गच्छ वत्से ! सर्व भद्रं जायते।

(v) कि कुपिता एवं भणति, उत प्रकृतिस्था?

(vi) वयस्य! अपूर्व खलु नामधेयम्।

(vii) जानाम्यहं तस्य नामधेयम्।

(viii) तस्या द्वे नाम्नि।

 

प्र. 12. रेखांकितपदान्यधिकृत्य प्रश्ननिर्माणं कुरुत – (कोऽपि द्वौ)

(i) गजः वन्यपशून् तुदन्तं शुण्डेन पोथयित्वा मारयति।

(ii) महानगरेषु वाहनानाम् अनन्ताः पङ्क्तयः धावन्ति।

(iii) शकटीयानम् कज्जलमलिनं धूमं मुञ्चति।

(iv) तत्र राजसिंहो नाम राजपुत्रः वसति स्म

(v) सुराधिपः ताम् अपृच्छत्।

(vi) गजः वन्यपशून् तुदन्तं शुण्डेन पोथयित्वा मारयति।

(vii) वानर : आत्मानं वनराजपदाय योग्य मन्यते।

(viii) अयम् अन्येभ्यो दुर्बलः ।

(ix) धेनूनाम् माता सुरभिः आसीत्।

(x) बुद्धिमती चपेट्या पुत्रौ प्रहृतवती।

(xi) त्वं मानुषात् बिभेषि।

 

प्र.13. प्रश्नपत्रे समागतान् श्लोकान् विहाय स्वपाठ्यपुस्तकात् एकम् शुभाषितम् लिखत –

 

प्र. 14. वाच्य-परिवर्तनम् कुरुत (कोऽपि द्वौ)

(i) रामः गृहं गच्छति। (कर्मवाच्ये)

(ii) बालिका फलं खादति। (कर्मवाच्ये)

(iii) गणेशः क्रीडति (भाववाच्ये)

(iv) कृष्णः पुस्तकम् पठति । (कर्मवाच्ये)

(v) छात्रया पत्रं लिख्यते । (कर्तृवाच्ये)

(vi) मोहनेन मन्त्रः पठ्यते । (कर्तृवाच्ये)

(vii) गीतया नृत्यते (कर्तृवाच्ये)

(viii) मया विद्यालयं गम्यते । (कर्तृवाच्ये)

(ix) त्वम् मन्दिरं गच्छसि (कर्मवाच्ये)

(x) तेन गृहं गम्यते । (कर्तृवाच्ये)

(xi) छात्रेण हस्यते। (कर्तृवाच्ये)

(xii) सः रोटिकां खादति। (कर्मवाच्ये)

 

प्र. 15. अधोलिखितेषु अशुद्धवाक्येषु शुद्धिम् कुरुत- (कोऽपि गौ)

(i) त्वम् कुत्र गच्छति।

(ii) श्री गणेशं नमः ।

(iii) बालकः पुस्तकं पठन्ति ।

(iv) अहं विद्यालयं गच्छति ।

(v) रमा नृत्यं करोमि ।

(vi) बालकः फलं खादन्ति ।

(vii) श्रीगुरुं नमः

(viii) सः पत्रं लिखन्ति ।

(ix) नदी पर्वतेन उद्भवति ।

(x) वृक्षेण पत्राणि पतन्ति

(xi) रामः कृष्णस्य सह गच्छति।

 

प्र. 16. प्रदत्तैः शब्दैःरिक्तस्थानानिपूर्ति कुरुत (कोऽपि चत्वारः)   (1/2

(सदा, मेध्यामध्यभक्षकः, स्थितप्रज्ञः, आत्मश्त्वाधाहीनः, अहिभुक्)

 

(i) बकः अविचलः ..इव तिष्ठति ।

(ii) मयूरः… इति नाम्नाऽपि ज्ञायते।

(iii) उलूक……….. पदनिर्लिप्तः चासीत्।

(iv) काक: ………..भवति ।

(V)…………..समयस्य सदुपयोगः करणीयः।

 

(अहिभुक्, भृशम्, यथासमसम्, एव, अत्र,)

(i) इदानीं वायुमण्डलं……… प्रदूषितमस्ति ।

(ii)……. जीवन दुर्वहम् अस्ति।

(iii) पर्यावरणस्य संरक्षणम् प्रकृतेः आराधना।

(iv) मयूरः.. . इति नाम्नाऽपि ज्ञायते।

(v) सर्वेषामेव महत्त्वं विद्यते.

 

(बहिः, रिपुः, यत्र, तत्र, सख्यम्, राजपुत्रः)

(i). भूकम्पित समये गमनमेव उचितं भवति ।

(ii). …..हरीतिमा ….शुचिपर्यावरणम्।

(iii). तत्र राजसिंहः नाम… वसति स्म।

(iv) आलस्यं हि मनुष्याणां शरीरस्थो महान्……….

(v) समान-शील-व्यसनेष……….

 

 

प्र. 17. प्रदत्तवाक्यैः घटनाक्रमानुसारं लिखत –   (1/2×4=2)

 

(१) व्याघ्रः व्याघ्रमारी इयमिति मत्वा पलायितः।

(२) प्रत्युत्पन्नमतिः सा शृगालं आक्षिपन्ती उवाच।

(३) जम्बुककृतोत्साह; व्याघ्रः पुनः काननम् आगच्छत् ।

(४) मार्ग सा एक व्याघ्रम् अपश्यत्।

(५) व्याघ्रं दृष्ट्रा सा पुत्रो ताडयन्ती उवाच-अधुना एकमेव व्याघ्रं विभज्य भुज्यताम्।

(६) बुद्धिमती पुत्रद्वयेन उपेता पितुहं प्रति चलिता।

(७) ‘त्वं व्याघ्रत्रयम् आनेतुं’ प्रतिज्ञाय एकमेव आनीतवान् ।

(८) गलबद्धशृगालकः व्याघ्रः पुनः पलायितः ।

 

प्र. 18. अधोलिखितं गद्यांशं पठित्वा प्रश्नानाम् उत्तराणि संस्कृतभाषायाम् लिखत-

 

(१) अस्ति देउलाख्यो ग्रामः। तत्र राजसिंहः नाम राजपुत्रः वसति स्म। एकदा केनापि आवश्यककार्येण तस्य भार्या बुद्धिमती पुत्रद्वयोपेता पितुर्गृहं प्रति चलिता। मार्गे गहनकानने सा एकं व्याघ्रम् ददर्श । सा व्याघ्रमागच्छन्तं दृष्ट्वा धाष्ात् पुत्रौ चपेटया प्रहत्य जगाद “कथमेकैकशो व्याघ्रभक्षणाय

(क) देउलाख्यो ग्रामे कः वसति स्म?

(ख) तस्य भार्या का आसीत् ?

(ग) सा के ददर्श ?

(२) इति श्रुत्वा व्याघ्रमारी काचिदियमिति मत्वा व्याघ्रो भयाकुलचित्तो नष्टः ।

निजबुद्धया विमुक्ता सा भयादृ व्याघ्रस्य भामिनी। अन्योऽपि बुद्धिमाल्लोके मुच्यते महतो भयात् ।।

भयाकुलं व्याघ्रं दृष्ट्रा कश्चित् धूर्तः शृगालः हसन्नाह- “भवान् कुतः भयात् पलायितः ?”

 

(क) व्याघ्रो कथं नष्टः ?

(ख) सा भामिनी व्याघ्रस्य भयाद कथं विमुक्ता?

(ग) भयाकुलं व्याघ्रं दृष्ट्ा कः हसन्नाह ?

(३) व्याघ्रः- गच्छ, गच्छ जम्बुक ! त्वमपि कञ्चिद् गूढप्रदेशम्। यतो व्याघ्रमारीति या शास्त्रे श्रूयते तयाहं

हन्तुमारब्धः परं गृहीतकरजीवितो नष्टः शीघ्रं तदग्रतः। शृगालः व्याघ्रः त्वया महत्कौतुकम् आवेदितं यन्मानुषादपि बिभेषि?

व्याघ्रः- प्रत्यक्षमेव मया सात्मपुत्रावेकैकशो मामत्तुं कलहायमानौ चपेटया प्रहरन्ती दृष्टा।

जम्बुकः- स्वामिन्। यत्रास्ते सा धूर्ता तत्र गम्यताम्। व्याघ्रः तव पुनः तत्र गतस्य सा सम्मुखमपीक्षते यदि, तर्हि त्वया अहं हन्तव्यः इति।

 

(क) जम्बुकः व्याघ्रम् किम् उक्तवान्?

(ख) “यन्मानुषादपि बिभेषि?” इति कः कं प्रति कथयति ।

(ग) व्याघ्रः जम्बुकं कुत्र गन्तुम् आज्ञापयति?

 

(४) व्याघ्रः-शृगाल! यदि त्वं मां मुक्त्वा यासि तदा वेलाप्यवेला स्यात्। जम्बुकः यदि एवं तर्हि मां निजगले बद्ध्वा चल सत्वरम्। स व्याघ्रः तथा कृत्वा काननं ययौ। शृगालेन सहितं पुनरायान्तं व्याघ्रं दूरात् दृष्ट्‌वा बुद्धिमती चिन्तितवती-जम्बुककृतोत्साहाद् व्याघ्रात् कथं मुच्यताम्? परं प्रत्युत्पन्नमतिः सा जम्बकु माक्षिपन्त्यङल्गया तजर्यन्त्युवाच रे रे धूर्त त्वया दत्तं मह्यं व्याघ्रत्रयं पुरा। विश्वास्याद्यैकमानीय कथं यासि वदाधुना ॥

(क) व्याघ्रं पुनरागच्छन्तं दृष्ट्वा बुद्धिमती का विन्तितवती?

(ख) स व्याघ्रः किं कृत्वा काननं ययौ?

(ग) व्याघ्रः जम्बुकं कुत्र बद्ध्वा चलितः?

 

प्र. 19. अधोलिखितं पद्यांशं पठित्वा प्रश्नानाम् उत्तराणि संस्कृतभाषायाम् लिखत-  (3)

(१) गुणी गुणं वेत्ति न वेत्ति निर्गुणो, बली बलं वेत्ति न वेत्ति निर्बलः । पिको वसन्तस्य गुणं न वायसः, करी च सिंहस्य बलंन मूषकः ।।

(क) कः गुणं वेत्ति ?

(ख) बलं कः न वेत्ति ?

(ग) सिंहस्य बलं कः वेत्ति कः न वेत्ति ?

 

(२) आलस्यं हि मनुष्याणां शरीरस्थो महान् रिपुः ।

नास्त्युद्यमसमो बन्धुः कृत्वा यं नावसीदति ॥

 

(क) किं मनुष्याणां शरीरस्थो महान् रिपुः ?

(ख) आलस्यं हि केषां शरीरस्थो महान् रिपुः ?

(ग) कस्य समो बन्धुः नास्ति ?

(३) मृगा मृगैः सङ्गमनुव्रजन्ति

 

गावश्च गोभिः तुरगास्तुरङ्गैः। मूर्खाश्च मूखैः सुधियः सुधीभिः,

समान-शील-व्यसनेषु सख्यम् ॥

 

(क) मृगाः कैः सङ्गम् अनुव्रजन्ति ?

(ख) के गोभिः सङ्गमनुव्रजन्ति ?

(ग) मूर्खाः सुधियः च काभ्यां सङ्गम् अनुव्रजन्ति ?

 

(४) कज्जलमलिनं धूम मुञ्चति शतशकटीयानम्।

वाष्पयानमाला संधावति वितरन्ती ध्वानम् ।।

यानानां प‌ङ्क्तयो ह्यनन्ताः कठिन संसरणम्। शुचि” ।।

(क) शतशकटीयानं किं मुञ्चति ?

(ख) का संधावति?

(ग) वाष्पयानमाला कथं संधावति ?

 

प्र. 20. अधोलिखितं नाट्यांशं पठित्वा प्रश्नानाम् उत्तराणि संस्कृतभाषायाम् लिखत- (3)

 

(१) रामः कथमस्मत्समानाभिजनौ संवृत्तौ ? विद्वषकः किं द्वयोरप्येकमेव प्रतिवचनम् ?

लव-भ्रातरावावां सोदयौ ।

रामः-समरूपः शरीरसन्निवेशः। वयसस्तु न किञ्चिदन्तरम्।

लवः-आवां यमलो।

रामः-सम्प्रति युज्यते। किं नामधेयम् ? वन्दनायाम्…………

 

(क) को आवां सोदयौ ?

(ख) कथं शरीरसन्निवेशः?

(ग) लव:-आवां कौ?

 

(२) वनस्य दृश्यं समीपे एवैका नदी वहति। एकः सिंहः सुखेन विश्राम्यते तदैव एकः वानरः आगत्य तस्य पुच्छ धुनाति। कुद्धः सिंहः तं प्रहर्तुमिच्छति परं वानरस्तु कूर्दित्वा वृक्षमारूढः । तदैव अन्यस्मात् वृक्षात् अपरः वानरः सिंहस्य कर्णमाकृष्य पुनः वृक्षोपरि आरोहति । एवमेव वानराः वारं वारं सिंहं तुदन्ति । कुद्धः सिंहः इतस्ततः धावति, गर्जति परं किमपि कर्तुमसमर्थः एवं तिष्ठति ।

 

(क) कः सुखेन विश्राम्यते ?

(ख) कः आगत्य सिंहस्य पुच्छ धुनाति ?

(ग) अपरः वानरः किं करोति ?

 

(३) कश्चित् कृषक बलीवर्दाभ्यां क्षेत्रकर्षणं कुर्वन्नासीत्। तयोः बलीवर्दयोः एकः शरीरेण दुर्बलः जवेन गन्तुमशक्तश्चासीत्। अतः कृषकः तं दुर्बलं वृषभं तोदनेन नुद्यमानः अवर्तत। सः ऋषभः हलमूदवा गन्तुमशक्तः क्षेत्रे पपात । क्रुद्धः कृशीवलः तमुत्थापयितुं बहुवारम् यत्नमकरोत्। तथापि वृषः नोत्थितः । भूमौ पतिते स्वपुत्रं दृष्ट्ा सर्वधनूनां मातुः सुरभेः नेत्राभ्यामभूणि आविरासन् ।

 

(क) कृषकः काभ्यां क्षेत्रकर्षणं कुर्वन्नासीत् ?

(ख) तयोः बलीवर्दयोः एकः कीदृशः आसीत् ?

(ग) मातुः सुरभेः नेत्राभ्यां कानि आविरासन् ?

 

(४) “बहून्यपत्यानि मे सन्तीति सत्यम्। तथाप्यहमेतस्मिन् पुत्रे विशिष्य आत्मवेदनामनुभवामि। यतो हि अयमन्येभ्यो दुर्बलः। सर्वेष्वपत्येषु जननी तुल्यवत्सला एव। तथापि दुर्बले सुते मातुः अभ्यधिका कृपा सहजैव” इति। सुरभिवचनं श्रुत्वा भृशं विस्मितस्याखण्डलस्यापि हृदयमद्रवत्।

(क) सर्वेष्वपत्येषु जननी कीदृशी ?

(ख) कीदृशे सुते मातुः अभ्यधिका कृपा सहजैव ?

(ग) सुरभिवचनं श्रुत्वा भृशं कस्य हृदयमद्रवत् ?

 

प्र. 21. अधोलिखितं अपठितं गद्यांशं पठित्वा प्रश्नानाम् उत्तराणि संस्कृत भाषायाम् लिखत- (4)

 

(१) रामायणं मम अभीष्टतमः ग्रन्थः। अस्य लौकिककाव्यस्य प्रादुर्भावः वैदिकवाङ्गयानन्तरम् अभवत्। अस्य ग्रन्थस्य रचना आदिकविना वाल्मीकिना कृता। अस्मिन् महाकाव्ये भगवतो रामचन्द्रस्य चरितं वर्णितं वर्तते। अस्मिन् काव्ये सप्तकाण्डानि सन्ति। दशरथनन्दनो रामो मानवतायाः आदर्शभूतः। त्रेतायुगे जातस्य परमादर्शभूतस्य रघुवंशस्य विविधाः कथाः जनैः सावधानतया कथ्यन्ते श्रूयन्ते च। महर्षिणा वाल्मीकिना रघुवंशचूडामणेः श्रीरामभद्रस्य सर्वा कथा रामायणे विलिखिता।

(क) रामायणस्य रचना केन कृता?

(ख) रामायणस्य प्रादुर्भावः कदा अभवत्?

(ग) रामायणे कस्य चरितं वर्णितम् अस्ति ?

(घ) काः कथाः जनैः सावधानतया श्रूयन्ते?

 

(२). जननी जन्मभूमिश्च स्वर्गादपि गरीयसी। जन्मभूमिः स्वर्गात् उत्कृष्टतरा अस्ति। सा लोकानां शरणदायिनी, विविधखाद्यपदार्थप्रदायिनी, सर्वव्यवहाराणां लीलाभूमिः च अस्ति। वैदिकः ऋषिः कथयति-माता भूमिः पुत्रोऽहं पृथिव्याः। वयं राष्ट्रभावां, राष्ट्रियचरित्रं, त्यागभावनां विना राष्ट्रस्य संरक्षणं कर्तुं न पारयामः। परस्परैक्यभावनां विना राष्ट्र कदापि समृद्धः न भवति। अतः अस्माभिः स्वार्थ परित्यज्य देशस्य देशवासिनां च सेवा सततं करणीया।

(क) जन्मभूमिः कस्मात् गरीयसी ?

(ख) ‘माताभूमिः’ इति कः कथयति ?

(ग) वैदिकः ऋषिः कि कथयति?

(घ) अतः अस्माभिः किं करणीया,?

 

(३). संसारे अनेकषां दुःखानां मूलकारणम् अज्ञानम्। अज्ञानात् एव समाजे नानाविकाराणां जन्म भवति।

हिंसाभ्रष्टाचारादयः ये उपद्रवाः अस्मान् पीडयन्ति, तेषां मूले अशिक्षा एव वर्तते। वयं शिक्षायाः

प्रकाशेन अज्ञानस्य अन्धकारं हतु सज्जाः भवेम।

(क) अस्य गद्यांशस्य शीर्षकं लिखत।

(ख) दुःखानां मूलकारणं किम् ?

(ग) समाजे अनेके विकाराः कथं जायन्ते ?

(घ) के उपद्रवाः अस्मान् पीडयन्ति ?

 

(४). स्वस्थ-शरीरे एव स्वस्था बुद्धिः वसति । स्वस्था बुद्धि एव स्वस्थविचाराणां जननी अस्ति। व्यायामशीलः मनुष्यः एव नीरोगः चिरंजीवी च भवति। व्यायामशीलाः मनुष्याः प्रायेण रुग्णाः न भवन्ति। विविधरोगाणां चिकित्सा अपि व्यायामेन सम्भवति। अतः जीवनस्य कृते व्यायामः परमावश्यकः ।

(क) उपर्युक्तः गद्यांशस्य उचितशीर्षकं लिखत।

(ख) स्वस्था बुद्धिः कुत्र वसति ?

(ग) कः एव नीरोगः ?

(घ) विविधरोगाणां चिकित्सा केन सम्भवति ?

 

प्र. 22. स्व प्रचार्यस्य कृते अवकाशार्थम् प्रार्थना पत्र लिखत-

अग्रजस्य विवाहे आमंत्रयितुं स्व-मित्रं प्रति पत्रं लिखत

स्व प्रचार्यस्य कृते शुल्क-क्षमापनार्थं प्रार्थना पत्र लिखत – (4)

 

प्र. 23 अधोलिखितेषु एक विषयं स्वीकृत्य विंशत्यधिक शतशब्देषु (120) संस्कृत भाषायां निबंधं लिखत (4)

(क) संस्कृतभाषायाः महत्वम्

(ख) अस्माकं भारत-देशः

(ग) पर्यावरणम्

(घ) महाकविः कालिदासः

MP Board 10th Sanskrit त्रैमासिक परीक्षा 2025-26 का महत्व –

त्रैमासिक परीक्षा, जिसे क्वार्टरली परीक्षा भी कहते हैं, छात्रों को यह समझने का मौका देती है कि उन्होंने साल की शुरुआत में कितनी अच्छी तरह से पढ़ाई की है। इसके कुछ मुख्य लाभ इस प्रकार हैं:
* आत्म-मूल्यांकन: छात्र अपने मजबूत और कमजोर विषयों को पहचान सकते हैं।
* समय-प्रबंधन: वे समय-सीमा के भीतर प्रश्नों को हल करने का अभ्यास कर सकते हैं।
* फाइनल परीक्षा की तैयारी: यह परीक्षा वार्षिक बोर्ड परीक्षा के पैटर्न और प्रश्नों के प्रकार से परिचित कराती है। इसमें प्राप्त अंक सीधे तौर पर अंतिम परिणाम में नहीं जुड़ते, लेकिन अच्छे अंक लाना आत्मविश्वास बढ़ाता है।

MP Board 10वीं त्रैमासिक परीक्षा 2025-26 का सिलेबस और टाइम टेबल सिलेबस ( traimaasik paper 2025-26 Syllabus):

एमपी बोर्ड 10वीं traimaasik pareeksha 2025-26 का सिलेबस बोर्ड द्वारा निर्धारित पाठ्यक्रम के पहले तीन महीनों पर आधारित होगा। आमतौर पर इसमें पाठ्यक्रम का लगभग 30% से 40% हिस्सा शामिल होता है। छात्रों को सलाह दी जाती है कि वे बोर्ड की आधिकारिक वेबसाइट पर जारी किए गए संशोधित पाठ्यक्रम को देखें। त्रैमासिक परीक्षा के सिलेबस में हिंदी, अंग्रेजी, गणित, विज्ञान, सामाजिक विज्ञान और संस्कृत जैसे सभी मुख्य विषयों के शुरुआती अध्याय शामिल होंगे।

MP Board टाइम टेबल (Time Table):

MP Board 10th Sanskrit त्रैमासिक परीक्षा 2025-26 का टाइम टेबल आमतौर पर परीक्षा से कुछ सप्ताह पहले जारी किया जाता है। ये परीक्षाएँ आमतौर पर अगस्त या सितंबर के महीनों में आयोजित की जाती हैं। छात्रों को नवीनतम जानकारी के लिए हमारी वेबसाइट और MPBSE की आधिकारिक वेबसाइट (mpbse.nic.in) पर नियमित रूप से विजिट करने की सलाह दी जाती है। टाइम टेबल जारी होते ही हम यहाँ अपडेट करेंगे।

MP Board 10th Sanskrit Trimasik Paper 2025-26 कहाँ और कैसे डाउनलोड करें?

परीक्षा की तैयारी के लिए सबसे महत्वपूर्ण चीज अभ्यास प्रश्न पत्र (practice papers) हैं। ये प्रश्न पत्र छात्रों को परीक्षा पैटर्न को समझने में मदद करते हैं।
* आधिकारिक प्रश्न पत्र: शैक्षणिक सत्र 2025-26 के लिए आधिकारिक त्रैमासिक प्रश्न पत्र परीक्षा से ठीक पहले ही उपलब्ध होते हैं।
* पिछले वर्षों के प्रश्न पत्र (Previous Year Papers): तैयारी के लिए सबसे अच्छा तरीका पिछले वर्षों के प्रश्न पत्रों का अभ्यास करना है। ये प्रश्न पत्र परीक्षा के पैटर्न और महत्वपूर्ण प्रश्नों को समझने में मदद करते हैं। आप हमारी वेबसाइट पर पिछले साल के MP Board 10th Sanskrit traimaasik pareeksha 2025-26 PDF डाउनलोड कर सकते हैं।
* महत्वपूर्ण प्रश्न (Important Questions): हम विशेषज्ञों द्वारा तैयार किए गए महत्वपूर्ण प्रश्नों का एक सेट भी प्रदान करेंगे जो परीक्षा में पूछे जाने की अधिक संभावना रखते हैं।

---

📢 NOTE:
यदि आपको कोई भी विषय का पेपर डाउनलोड करने में परेशानी हो, तो कमेंट में बताएं – हम आपको तुरंत सहायता करेंगे।